Rodziny wielodzietne – aktualny stan badań i najważniejsze wyzwania

Zespół autorów: Aleksandra Januszewicz, prof. Mariola Bieńko, dr Łukasz Tanaś, de Anna Bebel oraz dr Małgorzata Palus pod okiem prof. Marka Kośnego prześledzili aktualny stanu badań nad rodzinami wielodzietnymi, w szczególności w kontekście Polski. Prowadzona analiza z założenia miała charakter interdyscyplinarny: aby jak najpełniej ukazać badaną problematykę, podjęta została próba opisu rodzin wielodzietnych z perspektywy różnych dyscyplin naukowych – socjologii, psychologii, demografii oraz ekonomii. Uzyskane wyniki potwierdziły słuszność takiego podejścia. Każda z wymienionych dyscyplin w inny sposób postrzega problematykę wielodzietności. I dopiero wieloaspektowa analiza pozwala na stworzenie względnie kompleksowego obrazu badanego zjawiska.

Pojęcie rodziny wielodzietnej nie jest bowiem jednoznacznie określone ani w literaturze naukowej, ani na gruncie prawa. Niemniej jednak pojęciem tym nieustannie się posługujemy – w warunkach malejącej dzietności coraz częściej oznacza ono rodziny, w których wychowuje się troje lub więcej dzieci. Taki sposób definiowania ma bardzo konkretne odniesienie do demografii – dla zagwarantowania zastępowalności pokoleń, wymagającej współczynnika dzietności ogólnej na poziomie przekraczającym wartość 2, konieczne są bowiem rodziny z trojgiem lub większą liczbą dzieci. Jednocześnie liczba takich rodzin w populacji musi być odpowiednio duża.

Dlatego identyfikacja specyfiki rodzin wielodzietnych stanowi warunek konieczny dla uczynienia tej grupy obiektem systematycznych badań. Istotnym krokiem w tym kierunku było przygotowanie w 2019 roku przez niemiecki Federalny Instytut Badań Demograficznych dwóch raportów: „Troje i więcej dzieci – rodziny z centrum społeczeństwa” oraz „Rodziny wielodzietne w Niemczech”. Te bardzo interesujące i kompleksowe dokumenty skoncentrowane są jednak przede wszystkim na opisie bieżącej sytuacji. Niezależnie od tego, zrodziły on wiele pytań, dotyczących przyczyn obserwowanych zjawisk oraz zakresu, w jakim zjawiska i procesy występujące w Niemczech mają charakter szerszy – na ile charakteryzują one sytuację rodzin wielodzietnych także w Polsce. W ten sposób raporty te stały się inspiracją dla badań zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu. 

POBIERZ RAPORT Rodziny wielodzietne - aktualny stan badań i najważniejsze wyzwania

POBIERZ RAPORT Kinderreiche-Familien-in-Deutschland (PL)

POBIERZ RAPORT Drei Kinder und mehr – Familien aus der Mitte der Gesellschaft (PL)

Niniejszy raport powstał dzięki dofinansowaniu Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Programu Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego - Rozwój instytucjonalny lokalnych organizacji strażniczych i mediów obywatelskich.