Okiem prawnika - prawa rodzica w szkole

Za nami początek roku szkolnego. Dla niektórych jest to kolejny rok nauki, dla innych było to pierwsze „rozpoczęcie roku”. Jakie prawa mamy my rodzice w zetknięciu ze szkołą? Czego możemy oczekiwać, a czego wymagać?

Kilka słów o regulacjach międzynarodowych materii praw rodzica w szkole

Zgodnie z Powszechną Deklaracja Praw Człowieka, każdy człowiek ma prawo do bezpłatnej nauki na szczeblu podstawowym, która jest jednocześnie obowiązkowa.

Rodzice mają natomiast prawo pierwszeństwa w wyborze rodzaju nauczania, którym objęte będą ich dzieci.

Konwencja o Prawach Dziecka, nakłada na państwo obowiązek poszanowania prawa i obowiązku rodziców do zapewniania, w sposób odpowiadający rozwojowi ich dziecka i jego zdolności, możliwości ukierunkowania go, przy korzystaniu przez nie z prawa do nauki.

Swoboda wyrażania wyznawanej religii lub przekonań może podlegać tylko takim ograniczeniom, które są przewidziane prawem i są konieczne do ochrony bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego, zdrowia lub moralności społecznej bądź podstawowych praw i wolności innych osób.
Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, szeroko wskazuje prawa rodziców do:

1. wychowywania swoich dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy, narodowości, wyznania, płci oraz pozycji ekonomicznej;
2. uznania ich prymatu jako "pierwszych nauczycieli" swoich dzieci;
3. pełnego dostępu do formalnego systemu edukacji dla swoich dzieci z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości i osiągnięć;
4. wszelkich informacji o instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich dzieci;
5. wyboru takiej drogi edukacji dla swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i wartościom uznawanym za najważniejsze dla rozwoju ich dzieci;
6. domagania się od formalnego systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły wiedzę duchową i kulturową;
7. wpływania na politykę oświatową realizowaną w szkołach ich dzieci;
8. wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z władzami odpowiedzialnymi za edukację na wszystkich poziomach ich struktur;
9. pomocy materialnej ze strony władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery finansowe, które mogłyby utrudnić dostęp ich dzieci do edukacji;
10. żądania od odpowiedzialnych władz publicznych wysokiej jakości usługi edukacyjnej.

Prawo polskie

Przechodząc do przepisów krajowych, już w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zagwarantowane jest nam prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. Dodatkowo, każdemu z nas przysługuje prawo wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka, a każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej jego ochrony przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

Pamiętajmy przy tym, iż na wniosek rodziców, dyrektor odpowiednio publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko zostało przyjęte, może zezwolić, w drodze decyzji, na naukę poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym lub inną formą wychowania przedszkolnego i obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą.

Rada rodziców - jedna z form aktywności rodzica w szkole

W szkołach działają rady rodziców, które reprezentują ogół rodziców uczniów. Rada rodziców uchwala regulamin swojej działalności. Rady rodziców mogą porozumiewać się ze sobą, ustalając zasady i zakres współpracy. Rada rodziców może występować do dyrektora i innych organów szkoły lub placówki, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we WSZYSTKICH sprawach szkoły lub placówki.

Droga do szkoły – obowiązek zapewnienia transportu

Jako rodzice możemy domagać się zapewnienia dzieciom bezpłatnego transportu do szkół, jeżeli droga dziecka z domu do szkoły przekracza: 3 km - w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych i 4 km - w przypadku uczniów klas V-VIII szkół podstawowych. Obowiązkiem gminy, w takiej sytuacji, jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

Wyposażenie szkoły

Musimy mieć również świadomość, iż szkoła winna zapewnić dzieciom dostęp do: zimnej i ciepłej bieżącej wody i środków higieny osobistej, biblioteki, świetlicy organizującej zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów, zajęcia zapewniające prawidłowy rozwój fizyczny oraz odrabianie lekcji, gabinetu profilaktyki zdrowotnej, urządzeń sportowych i rekreacyjnych, szatni i pomierzeń sanitarno-higienicznych. Każdy rodzic ma więc prawo, do żądania realizacji tych obowiązków przez szkołę.

Wsparcie finansowe szkoły

Ważną kwestią związaną z powyższymi obowiązkami, jest świadomość, iż samorządy na prowadzenie szkół otrzymują z budżetu subwencję oświatową. Stąd na nich ciąży obowiązek dbania o to, aby placówka działała prawidłowo. Budżety dla poszczególnych szkół przewidują wydatki, na cele związane z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków nauki i wychowania czy też wyposażenia w pomoce dydaktyczne. Stąd wsparcie szkoły ze strony rodziców, stanowi decyzję, którą zawsze podejmujemy DOBROWOLNIE.

Udział dziecka w zajęciach dodatkowych

Pamiętajmy, udział naszego dziecka w zajęciach wykraczających poza podstawę programową, jest FAKULTATYWNY. Nie musimy wyrazić na nie zgody. Możemy przedstawić oświadczenie w tym zakresie, by uczulić szkołę, iż nie wszystkie treści prezentowane naszym dzieciom są przez nas akceptowane:

RODZICIELSKIE OŚWIADCZENIE WYCHOWAWCZE

Oświadczam, że udział mojego dziecka w zajęciach, warsztatach, spotkaniach, lub wystawienie go w inny sposób na odbiór treści wykraczających poza podstawę programową obowiązującą na jego etapie nauczania oraz w całości lub częściowo odnoszących się do problematyki:

• edukacji seksualnej,
• pojęć płci „kulturowej” lub „społecznej”, tożsamości płciowej, problemów równości, tolerancji, różno-rodności w odniesieniu do seksualności i płciowości,
• przeciwdziałania dyskryminacji lub wykluczeniu w odniesieniu do seksualności lub płciowości, prze-ciwdziałania przemocy w powiązaniu z tematyką seksualności, płciowości lub rodziny, -afirmowania stylu życia grup definiujących się w oparciu o pojęcia „ekspresji seksualnej”, „orientacji seksualnej” lub „tożsamości płciowej”, w tym działania wiążące się z udziałem uczniów w wydarzeniach skupionych na afirmacji różnic wynikających z zachowań seksualnych,
• profilaktyki ciąży i chorób przenoszonych drogą płciową,

wymaga każdorazowo mojej odrębnej zgody wyrażonej na piśmie, po przedstawieniu programu i treści tych działań oraz informacji na temat prowadzącego je podmiotu.

Podstawą prawną mojego oświadczenia jest konstytucyjna gwarancja prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 ust. 1 Konstytucji RP) znajdująca uszczegółowienie w konstytucyjnej normie potwierdzającej prawo rodziców do wychowania i nauczania moralnego oraz religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami (art. 53 ust. 3 Konstytucji). Zasady te znajdują odzwierciedlenie w ustawowej zasadzie pomocniczej roli szkoły w wychowaniu dzieci (art. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, dalej jako: Prawo oświatowe) oraz zasadzie umożliwiania uczniom podtrzymywania ich tożsamości narodowej, etnicznej i religijnej (art. 98 ust. 1 pkt 4 Prawa oświatowego), które znajdują wyraz w kompetencji rady rodziców do uchwalania programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły (art. 84 ust. 2 pkt 1 Prawa oświatowego) oraz zakazie władczego ingerowania organu prowadzącego szkołę w jej działalność dydaktyczno-wychowawczą (art. 58 ust. 1 w zw. z art. 57 ust. 4 Prawa oświatowego). Naruszenie tych norm, w tym w szczególności zaniechanie przez szkołę przedstawienia stosownych informacji lub uzyskania pisemnej zgody rodzica, stanowić może naruszenie art. 23 Kodeksu Cywilnego, ustanawiającego zasadę ochrony dóbr osobistych (w tym więzi rodzinnej oraz prawa do wychowywania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami).

Niniejsze oświadczenie dotyczy zarówno bieżącego roku szkolnego, jak i następnych lat szkolnych.

 ***

Oświadczenie można pobrać tu: https://ordoiuris.pl/pliki/dokumenty/oswiadczenie_w_sprawie_zajec_wzor.pdf

Statut szkoły

Czytajmy dokumenty związane z funkcjonowaniem szkoły naszego dziecka, to z nich będą wnikały praktyczne informacje oraz wytyczne, na jakich zasadach działa placówka.

Nadto – nasze prawa wiążą się z obowiązkami, przede wszystkich włączmy się w życie szkół i dzieci, pozwoli nam to nasze prawa skutecznie ale i efektywnie wykorzystywać.

Autor: Karolina Szlachetka