Petycja o zmianę ustawy w sprawie określania stawek za wywóz odpadów

Szanowna Pani

                                   Marlena Maląg

                                   Minister Rodziny i Polityki Społecznej

                                   Ul. Nowogrodzka 1/3/5

                                   00-513 Warszawa

PETYCJA

Działając w imieniu Stowarzyszenia Związek Dużych Rodzin Trzy Plus niniejszym wnoszę o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu nowelizację ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 1996 Nr 132 poz. 622, z późn. zm.) w zakresie wprowadzenie dla dużych rodzin, o których mowa w Ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1390 z późn.zm.), deklarujących zamieszkanie powyżej 5 osób w gospodarstwie domowym, obligatoryjnego zniesienia opłat lub obniżenia stałej, zryczałtowanej stawki.

UZASADNIENIE

Ustalanie stawek opłata za wywóz śmieci przez właścicieli nieruchomości jest uregulowane w ustawie z 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ustawa ucpg). Według ustawy ucpg rada gminy określa, w drodze uchwały, górne stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości lub w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych. Rada gminy ma dużą swobodę w kształtowaniu opłat za śmieci. Ustawa ucpg daje im tylko ogólną ramę, natomiast wysokość stawki za odbiór odpadów może być zróżnicowana przez uchwałę rady gminy w zależności od: liczby osób w domu/mieszkaniu, ilości zużywanej wody zużywanej, powierzchni lokalu mieszkalnego, może też być opłata „od gospodarstwa domowego”. Dodatkowo, niezależnie od wyboru metody, wysokość opłat może zostać zróżnicowana w zależności od: powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. Ustawodawca nie wskazał wytycznych, czy wskazań, jakimi rady gmin mają się kierować przy wyborze metody określania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W myśl art. 6k ust. 4 ustawy ucpg w gminach rada gminy, w drodze uchwały, może zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, o której mowa w art. 8 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 163, ze zm.) lub rodziny wielodzietne, o których mowa w ustawie z dnia 5 grudnia 2014 roku o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. poz. 1863 oraz z 2015 r. poz. 1359).

Związek Dużych Rodzin Trzy Plus rekomenduje wprowadzanie ulg uwzględniających wyniki badań naukowych, z których wynika, że rodziny powyżej 5 osób nie generują większej ilości śmieci i wprowadzenie dla dużych rodzin, o których mowa w Ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2019 r. poz.1390 z późn.zm.), deklarujących zamieszkanie powyżej 5 osób w gospodarstwie domowym, zniesienia opłat lub obniżenie stałej, zryczałtowanej stawki.

Zaproponowane rozwiązanie ma w sposób realny wpłynąć na sytuację poszczególnych obywateli, uwzględniając jednocześnie zasadę sprawiedliwego partycypowania w kosztach. Problem naliczania opłat za gospodarowanie odpadami w wielu samorządach wciąż w bardzo wysokim i niesprawiedliwym stopniu obciąża duże rodziny. I nie chodzi tu o tworzenie specjalnych ulg socjalnych, ale o urealnienie obciążeń finansowych i dostosowanie ich do rzeczywiście generowanej przez dane gospodarstwo domowe ilości odpadów. Powyższe rozwiązanie miałoby realnie odciążyć obywateli, którzy zdecydowali się założyć rodzinę i wziąć na siebie odpowiedzialność za wychowanie trójki lub większej liczby dzieci.

Wzmocnienie każdej rodziny w gminie wymaga podkreślenia znaczenia kompleksowej prorodzinnej polityki społecznej, uwypuklenia roli rodziny w kształtowaniu świadomości wspólnot lokalnych stąd konieczność budowania systemu wspierania rodziny. Rodzina musi być umieszczona w centrum działań strategicznych w każdej gminie. Rodziny wielodzietne, jako zasoby i źródła dobrobytu są siłą napędową społeczności lokalnych. Zwolnienie rodzin wielodzietnych z opłat za wywóz śmieci stanowić będzie dla nich realną pomoc finansową.

Wskazać należy, że punktem wyjścia dla szczegółowych rozwiązań polityki rodzinnej jest art. 18 Konstytucji RP, który stanowi, że małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Następstwem ujęcia omawianego artykułu w akcie o najwyższej mocy prawnej jest zobowiązanie ustawodawcy do ustalenia gwarancji instytucjonalnych dla wymienionych w przepisie wartości, w omawianym zakresie rodziny. Powyższa zasada ustrojowa ustanowiona w art. 18 Konstytucji RP znajduje swoje rozwinięcie w art. 71 ust. 1 Konstytucji RP,  przepis ten bowiem stanowi: „Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych”. Podkreślenia wymaga, że wskazany przepis w sposób literalny gwarantuje rodzinom wielodzietnym szczególną pomoc ze strony władz publicznych.

Organy samorządowe powinny dołożyć należytej staranności w uchwalaniu takich postanowień w aktach prawa miejscowego, które faktycznie będą chronić. W świetle obowiązujących przepisów, do zadań własnych samorządu gminnego należy zaspokojenie potrzeb członków danej wspólnoty, m.in. w zakresie polityki rodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, jak i innych form wspierania rodziny, pomocy społecznej czy gminnego budownictwa mieszkaniowego (ustawa z dnia 8 marca 1998 r., t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 506). Ponadto w ocenie Trybunału Konstytucyjnego samorząd terytorialny stanowi „strukturę służebną wobec obywateli, utworzoną w celu zaspokajania ich potrzeb oraz do urzeczywistniania ich wolności i praw” (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 listopada 2000 r., sygn. K 7/00, Legalis nr 49178).

Z badań opracowanych przez prof. dra hab. Włodzimierza Urbaniaka z Wydziału Chemii UAM wynika, że ilość śmieci wytwarzanych przez rodzinę wzrasta wraz z wielkością rodziny od 1 do 4-5 osób. Jednak ilość wytwarzanych przez rodzinę śmieci nie jest bezpośrednio proporcjonalna do ilości członków rodziny. Ilość śmieci wytwarzanych przez mieszkańców gospodarstw jednoosobowych jest prawie dwukrotnie większa niż średnia ilości odpadów wytwarzanych przez mieszkańców danego regionu. Ilości zbliżone do średniej wytwarzają gospodarstwa czteroosobowe. Im większa rodzina, tym mniejsza jest ilość śmieci wytwarzanych na osobę. W związku z powyższym stawka opłaty za gospodarowanie odpadami - będąca iloczynem liczby członków rodziny i stawki opłaty - nie odzwierciedla rzeczywistej wielkości ponoszonych przez jednostkę samorządu terytorialnego kosztów związanych z wywozem oraz utylizacją śmieci. Sposób naliczania opłaty w bardzo wysokim i niesprawiedliwym stopniu obciąża duże rodziny, jest niezgodny z podstawowymi zasadami sprawiedliwości społecznej i sprzeczny z budowaniem spójnej polityki rodzinnej, uznającej za priorytetowe i strategiczne działania na rzecz rodzin wychowujących dzieci.

Z przeprowadzonych badań wynika, że właściwym modelem uwzględniającym zasady funkcjonowania rodzin wielodzietnych jest ustalanie ilości wytwarzanych odpadów “od gospodarstwa”, ale z uwzględnieniem danych zaprezentowanych na poniższym wykresie, dotyczących zależności ilości wyprodukowanych odpadów od liczebności gospodarstwa domowego. Pozostałe rozwiązania są dla dużych rodzin niekorzystne lub krzywdzące, czyli modele “od m 2” “od osoby” i “od wody”.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej uwagi konieczne wydaje się znowelizowanie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 1996 Nr 132 poz. 622, z późn. zm.) w zakresie wprowadzenie dla dużych rodzin, o których mowa w Ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2019 r. poz.1390 z późn.zm.), deklarujących zamieszkanie powyżej 5 osób w gospodarstwie domowym, obligatoryjnego zniesienia opłat lub obniżenia stałej, zryczałtowanej stawki. Na marginesie należy wskazać, że wiele gmin stosuje elementy polityki prorodzinnej poprzez przyznanie ulg rodzinom wielodzietnym posiadającym Kartę Dużej Rodziny, niemniej jednak brak uregulowania na poziomie ustawowym obligatoryjnej zniżki dla wszystkich rodzin wielodzietnych powoduje nierówności społeczne poprzez arbitralne podejmowanie decyzji przez samorząd gminny o możliwości nadania zniżki dla rodzin wielodzietnych.

Projekt zmiany:

Ustawa z dnia …

o zmianie ustawy z dnia z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Art. 1. W ustawie z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2013 r. poz. 1399, z późn. zm.) art. 6k ust. 4 otrzymuje brzmienie:

„art. 6k ust. 4 Rada gminy, w drodze uchwały, zwalnia w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi duże rodziny, o których mowa w Ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2019 r. poz.1390 z późn.zm.), deklarujących zamieszkanie powyżej 5 osób w gospodarstwie domowym.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.