List otwarty do Premiera Donalda Tuska

Szanowny Panie Premierze,

ponieważ sytuacja demograficzna Polski będzie główną barierą rozwojową w perspektywie kilku i kilkunastu najbliższych lat (a także, co oczywiste, i później), szczególnej wagi nabiera rozważne ukształtowanie polityki ludnościowej państwa. Analiza aktualnej struktury demograficznej, a także prognozy jej zmian wskazują, iż przy obecnym braku polityki rodzinnej i funkcjonującym systemie zabezpieczenia społecznego nie uzyska się równowagi i stabilności finansów publicznych w długim okresie. Jedynie natychmiastowe podjęcie działań w obszarze polityki rodzinnej może przynieść złagodzenie efektów depresji demograficznej w perspektywie choćby średniookresowej.

W związku z planowanym przez Pana Premiera exposé, mającym zarysować priorytety polityki gospodarczej państwa, Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus” i współpracujący z nim eksperci pragną zwrócić uwagę na kwestie związane z ekonomiczną dyskryminacją osób podejmujących trud rodzicielstwa i wieloletniego procesu wychowania dzieci, która stanowi jedną z przyczyn zmniejszającej się dzietności, a także na pilną konieczność podjęcia działań w obrębie polityki rodzinnej.

Począwszy od 1989 r. w każdym kolejnym roku Polska osiąga dzietność poniżej prostej zastępowalności pokoleń. Wskaźnik dzietności powyżej 2,1 został po raz ostatni zarejestrowany w 1988 r. Od tego czasu następuje niemal ciągły spadek liczby urodzeń, a wskaźnik dzietności trwale utrzymuje się na jednym z najniższych poziomów w Europie. W XXI wiek Polska wkroczyła z ujemnym przyrostem naturalnym i dalszym spadkiem dzietności. W ciągu najbliższych 25 lat liczba osób w wieku produkcyjnym przypadających na osobę w wieku poprodukcyjnym spadnie o prawie 50%. Starzenie się ludności pociąga za sobą oczywisty wzrost wydatków państwa na rzecz świadczeń emerytalnych oraz opiekę zdrowotną, lub też znaczące ograniczenie transferów adresowanych do osób starszych, co implikuje zaburzenie równowagi płatników i konsumentów w tych zakresach.
Obecnie w wielu krajach UE możemy zaobserwować proces wzrastającej dzietności, który wydaje się być rezultatem prowadzenia konsekwentnej polityki nakierowanej na odbudowę kapitału ludzkiego.

W Polsce nie tylko ma miejsce brak polityki rodzinnej, ale daje się zauważyć wręcz dyskryminację i nierówne traktowanie osób decydujących się na urodzenie i wychowywanie dzieci. Rodziny, ponosząc wyższe wydatki związane z kosztami utrzymania dzieci, płacą również wyższe podatki pośrednie. W rezultacie, to one, inwestując w kapitał ludzki, z którego w przyszłości będą korzystali wszyscy, również ci, którzy dzieci nie mają, są obciążone właściwie całością kosztów tejże inwestycji. Państwo jest tutaj niemal nieobecne, a wręcz prowadzi politykę podatkową, w której dzieci stają się wysoko opodatkowanym ”dobrem luksusowym”.

Obecnie w okres aktywności zawodowej weszło liczne pokolenie wyżu demograficznego lat 80-tych ubiegłego wieku. Z punktu widzenia działań zaradczych jest to ostatnia chwila, aby podjąć próbę zmniejszenia negatywnych konsekwencji trwających procesów demograficznych. Jeśli tej szansy nie wykorzystamy, Polska, ze względu na utrwalenie się negatywnych trendów, straci praktycznie szansę wyjścia z depresji demograficznej w krótkiej i średniej perspektywie.

W związku z tym Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus” i współpracujący z nim eksperci zwracają uwagę na trzy kluczowe obszary prac do podjęcia przez Rząd w ramach polityki demograficznej państwa:

1. W związku z trwającymi pracami nad zmianą ustawy o PIT w zakresie odliczeń podatkowych apelujemy o:
1. uwzględnienie również osób, które ze względu na prowadzoną działalność gospodarczą rozliczają się w PIT nie według skali podatkowej na zasadach ogólnych, ale na przykład korzystają ze stawki liniowej, ryczałtu ewidencjonowanego czy karty podatkowej etc.
2. możliwość odliczania nie rozliczonej, ze względu na zbyt niski dochód w danym roku podatkowym, ulgi od podatków przypadających do zapłaty w kolejnych zeznaniach rocznych (co byłoby ważne dla osób z większymi rodzinami lub nieregularnymi poziomami dochodów w różnych latach ),
3. wycofanie się z zamiaru ograniczenia możliwości korzystania z tej ulgi przez niektórych podatników z jednym dzieckiem.
2. Uwzględnienie w systemie emerytalnym nakładu pracy kobiet, które inwestując w kapitał ludzki Polski zmniejszają swoją aktywność zawodową. Decydują się one na urodzenie i wychowanie dzieci, ponosząc wysoki koszt alternatywny. Postulujemy, aby urlopy wychowawcze były płatne(przynajmniej przez pierwszą jego cześć) oraz, aby system emerytalny dawał możliwość płacenia składek emerytalnych odpowiadających kwotom osoby zarabiającej przeciętne wynagrodzenie dla każdej osoby wychowującej dziecko (bez względu na jej status na rynku pracy) przez 3 lata za każde dziecko.
3. Wprowadzenie na poziomie państwa Polskiej Karty Dużej Rodziny - systemu zniżek w zakresie komunikacji, edukacji pozaszkolnej, kultury i rozrywki ułatwiających korzystanie z tych dóbr i usług rodzinom z trojgiem, czworgiem lub więcej dzieci. Karta powinna się stać wyrazem świadomości i symbolem doceniania tego, jak ważną pracę wykonują rodzice wychowując dzieci. Ich wkład w dobro wspólne proporcjonalnie wzrasta wraz z wielkością rodziny. Tymczasem wraz z liczebnością rodziny zwiększa się trudność dodatkowego zarobkowania przez drugiego z małżonków przy jednocześnie wyższych kosztach utrzymania całego gospodarstwa domowego.

Zespół Ekspertów przy Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus” jest gotów wesprzeć kierunki myślenia rządu w dziedzinie polityki rodzinnej i demograficznej państwa. Związek deklaruje otwarcie na szeroko zakrojoną współpracę w tym zakresie.

Z wyrazami szacunku

Członkowie Zespołu Ekspertów przy Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus”:

• Prof. Bożena Balcerzak-Paradowska, 
• Dr Agnieszka Chłoń-Domińczak, 
• Mec. Michał Czarnik,
• Dr Łukasz Hardt,
• Dr Stanisław Kluza,
• Dr Irena Kowalska,
• Red. Bartosz Marczuk,
• Dr Agnieszka Tombińska

Joanna Krupska, prezes Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus”